waxtuu - chol

Elaborado por: Domingo Arcos Vázquez

imagen de cerro norte don juan

JIÑI LUJMAL

Jiñi lujmal chumuloñ tyi chambäj wi`its, lak pialöl tsa´bäj ñaxañ juliyo´b, ilajyi´ ba´ chumulob, tyilemo´b tyi yañtyia´bäj lum, tsa´ loK´i´yob, cha´añ k´abälob yerañoñ, jiñi i´tsi´ñilbäj mi´ loke´lob ba´ chumul i´ ti´atij. Mañix baki mi´ chumtyial, jiñi ñajxambäj yerañ mi´ laj lebtyiabeñ i´ lum y tyiati. Tsa´bäj k´o tyiyob tyi chumtyil ba´ wujlej añoñ, laj i´ ka´ñälob i´bäj, bajchej yalo´b bil i´ yumjel. Añoñbäj Ya´ tyi pambäj wi´its, laj i´ kañayob i´baj, añ jo´tyikil jach, ya´añob ba´ chumilob tyiak ña´ob.

Wäjlej la´j pi´älob laj añob i´lumob ñäjxambäj tsa´ ko´tyiyob, kome tsa´ i´ cholajyob che´tsa´ k´otyiyob ya´ tyi pam wi´its, juñ juñtyikil la´ pi´älob an ñumeñ tyi junk´al i´ lum. Wäjlej tsa´ p´oliyob yajlobil, jiñi i´ lumob mi´ tyi´ojbeñoñ i´ yajlobil añjach jo´petyi´ek i´lumob, kome yalo´bilob wal i´ kolelob yajyobil ja´el. Che´jiñi. Jiñi ko´lembäj lum i´ tyi´at wiñi´ mäñix i´ lum.

I´pam wi´its, mi´ cha´leñ ja´al tyi cha´mpej uj, mi´ cha´leñ ja´al, lak pi´älob, mi´ kajelob tyi chobal tyi cha´p´ej uj, cha´añ mi´ yujtyielob tyi chobal tyi´ yojlil yuxp´ej uj. Cha´añ tyi´ chämp´ej uj mi´ pulob jiño cholel tsa´bäj i´ cholayob, tyi´ päjkel cholel mi´ komol kotyiajnob i´bäj. Che´ jiñi mi´ yujtyi´elob tyi päk mi´ suktyielob tyi yotyiok´, che´ jiñi tyi´ i´k´añ mi´ päjyelob tyi´ k´ux waj, cha´añ weñ mi´ kolelob i´cholob.

Ixim mi´päjke´l tyi chämp´ej uj, cha´añ mij tyiaj tyiak ja´al majlel tyi jo´p´ejlel uj, che´ mu´uk ja´al weñ mejlel jiñi ixim. Lak pí´älob weñ tyijiñayob tyi´petyi´elob cha´añ ma´ñiñ mi´kajel i´ yu´biñoñ wi´ñal.

imagen maiz

Che´ jiñi mi´ ka´jel tyi kojlel cholel, mi´ yä´ak, i´jañ che´ek jiñi mi´ wajtyiayäñel jiñi päkä´bäj i´ ixim, mi´ kä´añ. Lak pi´älob añob bäj cha´añob, kajelob i´melbeñob yotyiok ixim ba´ mij kajel tyi bujtyi´el. Lak pi´älob mi´ chäleñob ka´jbal jump´ej uj, che´ weñ mejlel ixim. Jiñi lum ba´añob, mi´ kojlel pä´bityiakbäj.

imagen chapay