YUU INEE CHAT’NIO
NEE KICHËE BYAA
YUU INEE KICHËE CHAT’NIO
S’EE LYAA LOO TUAA TIAA TU JO’OO, KÖO INSUII INTË CHAT’NIO, NDY YAA Ï LONDA’AA, LO’OO S’ËE LYAA LOO S’KU’EE, LO’O TUB FCHË. SKAA YU NUNSUII KUTII MII NSUI SKUAA CINTUU NSUI SNAYLAA NSUI TNIUU’ TIKUAA. TA’AA NDYA KÖ’Ö YUUREE LKA KICHË YNEE NGUSEE. NDY KÜ, NDY YAA, LO’O TIAA TU JO’OO.
KI’IAA, NTÏ, TUCH’KOO.
LKA NAA SKA S’ËE, LIEE NDY KUAA KI’ IAA, NIONDYKATY SK’UEE, TUBFCHË, LOO’JO’OO, NSUI S’Ë LIES’ AA, KIAA’NAA, NDYKUAKIEE.
S’Ë KI’IAA, LIES’ AA T’KUANA, NTÏI KÖ LIES’ AA NDYKA TYKIEENA. LO LES’ AA NDYAA KIOO SHA KO TYA SINTIAGU, LO’OO KO TYA Ï S’NA’.
NDY KAA TUU TÏI, NDY’ IAANAA LOO’ TIA TU JO’OO.
CHAA YKAA.
YKAA NGAA A ÏNA, NSUI NDYGAA LOY KAA, YKAA K’TIEE, YKAA KII’, YKAA NDAA’, YKAA NS’KUU, YKAA MANGU, LO’OO NDYI KAA LOO KICHÏ.
NYY KICHÏI, LO’OO NY NYKU’UNEE.
NSUI NDYGAA LOO NY. KUNIAA, KUEE KICHÏ, K’SII, SHNII TYAA, CHAAQ’ CHII, NEEÏ KUAA SATIITYÏ, NI CHAA KUNINA KUNTA ÏI. SIAA NU SAA NDYLOLARE, NDYGANY SATÏI, LO’ KÖ’CHA NICHAA KUNINAA KUNTAYI.
S’ËE NSUI, KICHË BYAA.
S’ËE LYAA LOO KICHËRE, KINOO S’EE LKANA, TINDYO, TUA TIAA TU’JO’OO, SANDYA S’ËE YNEE TUBFCHË. S’ËE NDY KÜ, LO’O KICHË TS’ÑO, NDY’ YAA, LO’OO TIA TUJO’OO, DYS’ Ë NGUIA KUCHAA LO’OO YU YNE S’KUEE, NDYS’ Ë NDYO TYKUA’ Q’CHAA LO’OO YU Y YU KIJÜ.
S’ËE NDY KUAA NYAAT’ NIO.
NSUI, KICHËRE SKA TUACH’ KOO, LJAA S’ËE LIES’ AA NDYKUAA KI’IAA, TNUU. SH’KOO NAANA, SH’KO NSKUA’ LO’O SH’KO LAA KOO.
JANGUITYNAA, SH’IA NI KÜ, SH’IAA NI KIOO LIES’ AA TLIA TIA TUSH KO. TIARRE NDY’ IANA LA TUAA TIA TUJO’OO.
NY NAA NIAA NDYANA LOO KCHË BYAA.
CHA SANA LO’KCHË BYANI NÏCHA TIONA LONDA’A, LO’O TIU’ KIEE. SANA NY CH’KÜ NDYÖ LIU. NDYGALA NTË, NDYÖNEE LO’O NITÏ. NENU TY’ ÏNIO Ï.
S’Ë E TUONE NECHAT’NIO.
JAT’ KUII LIOTÏ, NINANIA NDYÖ NTË CHAT’NIO LO SHA LIURE, SKA NI SH’U NUN KUANAA WILFRIDO. NDYKUINI, CHANA NTËRE ÑONE T’KUË LO’ TIA TUU JO’OO. NOA NSUI KITI NGÖNE, LO KÖCHA JALIOTINA NI NA NIA NDYÖKANTERE.
SKA NEE NKUA STRUSH’ KLA, NDY KUINE CHA NTË CHAT’NIO ÑONE CHANA TIKUI TKUË LOO TIA TUJO’OO ÑONE.
NTË CHAT’NIO, NDYÖNE LOO’SHA LIURE, SNUU SINTUI JÖ SHANU TILJÏ TI’Ï JO’O SHNAA NA.
CHANU YKUNE SNÏ.
NEE CHAT’NIORE, NDYÖ NE KUANSUI SNU CINTO YJÖ, SHA UN TILJÏ TI’Ï JO’O SHNANA.
NY KICHËRRE LKANA BYA, S’Ë LIES’ AA NDYKUA YAA, KCHË TINA RE NANA BYA, S’A S’Ë RE LIES’ A NDYKUA YAA YNA, LOO KÖCHA NGUINUNINA KUANIA.
KUAS’ NIY NIYNTË LO KCHËCHAT’NIO, LO JAKA YNTË NIO NUTI STA TIÏ KCHËRE.
LKUÏ Y KCHË BYA.
LKUI Y KCHËRE, TNIONE YNA, S’IA CHA TNIOTÏ NE NI NO NIA TNONU NDYKUA LO’YU Y NEE. LO KÖCHA JUÏ NE CHA NO KINU LKUÏY YNA LKUÏ YAA.
LO KCHË
LOO KCHËRE, KUALIES’ AA KIT’ NOO NTEE NIY LONA, NDYGA SH’IAA NDY Ï NU S’UETY, LO KÖ CHA NDLA S’AA NGUIA NGUILU KICHËRE, NDY JÏ TNIU MII NTË UN NY I LOO’ KCHË BYA RE.
TSA LUE LANTË RE NDYKUINE CHAT’NIO, LO CHAT’ LUENE NDYKUINE CHAT’ SLIAA.
NEE KU’NA NDY KONE TEE LOO, LO’O TEY KÖ, NE KIYUU, NDYKONE SLING’TË, LO’O TEY KÖ NGUT’TË. LONDYKUA SH’LOO NGU’TAA KENE. LO NDYGANE NGUI UI SNANE NU NDYKUA SANA KI’TOY.
NDYGAA NTË KIYU, NDYKUA SH’TI YANE.
NI NA NIA NSUINTË BYA.
NEE USIA, NDYO TÜNE LJA NTË KCHË, NDYGAA NTË KULAA NGUIYO YBINE NIA TNIO. KOO TÏA Y NTË KULAA.
NDYO TUNU SIRENTE,
· SKA SNDIKU
· SKA NE NU NIKUNTA TNII YNTË KCHË.
· SKA NEE USIA CHAT’ SHKULA
· SKE NEE NI KUNTA NI NA NIA NDYKA’T’NIO.
· SKA USIA SHA K’CHAA.
· SKA NEE UN NI KUNTA LOO’ KIA.
· LO’O SKA NTË NU NY KUNTA NÏ LIOO.
KUANIA NIY CHAA LO’KCHË BYA.
TNIO NU NYNTË CHANA NDY JILIO Y NE.
NI NE TNIO NI KCHÏ.
NDYJUINE TNA.
KIT’NOO S’A NTÈ NINE TNIO LO’O CH’KÜ NDYO LIUU.
NINE KUNTA NY. UTAA.
N’TIANE KII, NS’KUA, NDAA, LO’O CAFEE.
NDYKAA TIA, NDYLA KIA’NE, KITNOO CHA NSUI Y NE.
KUAS KUA LO’O KOO YJÖ KUI NDYKATAA Y NE BYA. LIS’ A TNU NY NE TAARE, KIT’ Ö S’A NTË NDYO TIJUNLAA, LES’ A NDYLA KIANEE, NDYKUANE UTAA, NDY KUNE, SKUAA KTUU, SKUA KUEE, LO’O SKUA UTA.
KUANIA NIY NE LO KCHË BYA, TKA TSAA NDYGA NTE NU NDYKATY TSAA TIAA, JATKUI TIY TÏ.
NONU NY NEE KUANDASKAY JÖ.
NINNE T’AA Y NEE KULA, SHAA KULOO LO’O KOO TYA Y NE KULA.
TNUIO NU NY NE L’OO YANE.
NIONEE KI’TÜ, NIOO, NANU DIÜ TU KII.
NONU NDY KUNE.
NDYKUNEE SKUA KUE, SKUA UTA, SKUA K’TU, SKUA K’SII, LO NDY KUNE SKUA KULAA.
CHA’ SHKLA.
NDYGANTË NDYO NE, SHKLA, KULOO LO’O SHKLAA KUANDY KA TKUA.
NU KUTNAA LOO NU KIYU SH’UETY. LA CHA TSANE SHKLAA LA SHA’KÖ KAJA TNIO Y NE, SI AA TSANE SHKLAA JATKA KUNNINE TNIO, NI SI NI TUU S’ Ë TSANE.
SHAT’ SUELKA.
NDY KUA LOO KCHËRE, NO S’Ë NDY ÖNE CHA KA TY ÏNE, NE JKÖ NI NE KUNTA Y NTË NU NDYKA TY Ï LO’O TY KICHAA, NI CHA KUNINA KUNTA YNA CHANA JAKAT’ TÏ’INA, JAK’ JA SHAT’KUI NU KUNI KUNTA Y NA. KUANDASKANA NY CHA KUNINA KUNTA YNA, LA SHAA KÖ TKA TY ÏNA LO SHIA LIURE.
CHAT’ NDYKU
NDYKUA SKA S’Ë NSUI TNAA NDYJUI Ï KCHË, KÖ NSUI DY GA LO TNA NDYKUNA, NDYGA NANU NÏ CHAYNA LO’O KJAA STËNA, NANDY KUNA, NAKI’SH’Ï, LO’O NA NDY JUINEE TÖO.
CHANDY JIAA.
NDYA LOO KICHË RE, S’Ë NDY Ï JIANTË LO’O NDULO, LO’O YANE, LO’O KIANE, NDYGANIA NDYGATÏNE. NDY Ï JIANE LO’O UTA, NDYKUANE Ï I.
NDY JIANE LO’O LATIE. N SHASNA NE KUYU. KUANIA NINE LO KICHË BYA.
LA NTSU’I
· PÈEREZ Javier G. Buscando el origen de los chatinos de Nopala, Kyanana Nio Ndisna Kyche Cha’tnio Bya. 2ª edición, Oaxaca, México, 200
Por: Flor Neyvis Hernàndez Mendoza
Estudiante de la Licenciatura de Educaciòn Indìgena.
Universidad Pedagògica Nacional.
